Я. Гавердовский туралы мәлімет ​

Войти

Яков Гавердовский қазақтың кәдуілгі құқығы туралы («Жеті жарғы» жайлы алғашқы жазба дерек)

Қайрат Әлімжан, заңгер

2007-жылы көптеген қазақ зерттеушілері жалыға күткен тарихи-этнографиялық шығармаларының бірі жарияланды.

Біз сөз етіп отырған «Обозрение Киргиз-кайсакской степи» («Қырғыз-қайсақ даласын шолу») деген шығарманың авторы аты белгілі, бірақ заты белгісіз зерттеуші - орыс офицері - поручик Яков Петрович Гавердовский (1770/73-1812). Мені оның еңбегі қазақтың кәдуілгі құқығына байланысты студент кезімнен қызықтырған.

Қазақ құқықтанушылары Гавердовскийді бұрыннан білген. Мысалы, Т. М. Күлтелеев (1911-1953) «Қазақтың қылмыстық кәдуілгі құқығы» атышулы монографиясын жазғанда басқа дереккөздермен қатар Гавердовскийдің шығармасын да (қолжазба күйінде) пайдаланған. [1] Басқа зерттеушілер де, әсіресе тарихшылар, Гавердовскийдің шығармаларын өз жұмыстарында кеңінен пайдаланған. Мәселен, атақты А. И. Левшин (1797-1879) өзінің қазақтар туралы 1832-жылы жарық көрген іргелі зерттеу еңбегін жаза отырып еш сілтеме жасамаса да Гавердовскийдің жазбаларына сүйенгені күмәнсіз. [2] Қазақстан мен Ресейдің қазіргі заман тарихшылары да - М. П. Вяткин (1895-1967), Н. Г. Аполлова (1898-1993), Е. Бекмаханов (1915-1966), С. Е. Толыбеков (1907-1995), Н. Е. Масанов (1954-2006) және т. т. - Гавердовский еңбегін оқып өз жұмыстарында пайдаланған. [3]

Дегенмен, Гавердовскийдің оқымыстылар арасындағы танымалдылығына қарамастан оның шығармаларының негізінен қолжазба күйінде қалып баспа бетін көрмегені зерттеушілердің басым көпшілігіне соңғы кезге дейін үлкен кедергі болды. [4]