посчитайте РЕШИТЬ СОЧ ДАЮ 75 поинтов

Қоладан жасалған құрал-жабдықтар өз кезінде үлкен жаңалық болғанмен, дамудың жаңа кезеңінде адам қажеттіліктерін толықтай  қанағаттандыра алмады. Адамзат қоғамының дамуы өндіргіш күштердің ұштала түсуіне тікелей тәуелді.   Сондықтан да адам өндіріс құрал-жабдықтарының неғұрлым сапалана түсуіне мүдделі болды. Осының нәтижесі – темірдің  игерілуы болды.

Темірден жасалған қару-жарақ, құрал-саймандардың тарихына қарағанда, Қос өзен – Тигр  және  Евфрат  бойындағы   елдермен  Египет  жеріндегі  жұртшылық темірді б. з. б. үшінші-екінші  мың  жылдықтарда білген.    Темір  құрал-саймандар Қазақстан    территориясында б. з. б. VIII­VII ғғ. жасалған.   Оған  жазба деректерде белгілі болып жүрген  атақты сақ, савромат сияқты тайпалардың  мекендерінен табылған семсер, қанжар  сияқты темір заттар толық дәлел.

Жалпы әлем тарихында темірді игеру орасан зор жетістік.

Темір табиғатта алтын немесе мыс сияқты таза күйінде кездеспейді. Егер мысты қорыту үшін  1100 градус жылу керек болса, темірді қорыту үшін  1530 градус жылу қажет. Ал мұндай жоғары температура алу ол кезде мұмкін болмаған.   Сондықтан  да темір  алу, оны пайдалану оңайлыққа соқпаған. Археологиялық зерттеулер  адамдардың темір қорытуда  “шикізат үрлеу”  тәсілін  қолданғанын дәлелдеп  отыр.

Темір     дәуірі кезінде ғұмыр кешкен  ру-тайпалардан қалған басты ескерткіштер бүкіл  Қазақстан  аумағынан  жолығатын төбе-төбе  обалар.   Олар өздерінің төңкеріліп жатқан конус тәрізді әдемі пошымдарымен  өтіп бара жатқан кез-келген адамның   назарын өзіне тартпай  қоймайды.

Зерттелген  темір дәуірінің  обаларынан алынған  материалдардың  өзі сол кездегі өмір  сүрген ру-тайпалар туралы толық болмағанмен, олар  туралы көптеген мағлұматтар береді.   Екіншіден, темір дәуірінің қола  дәуіріне қарағанда артықшылығы бар. Ол темір ғасырындағы  ру-тайпалардың  аз да болса жазба деректерде аты-жөндерінің және олардың  қандай жерде  түрған мекен-жайлары туралы   хабарлардың сақталуы.